پوسیدگی دندان آسیب به سطح دندان یا مینای دندان است، زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها در دهان اسیدهایی بسازند که به مینای دندان حمله می‌کنند. پوسیدگی دندان می‌تواند منجر به ایجاد حفره شود که سوراخ‌هایی در دندان شما هستند. اگر پوسیدگی دندان درمان نشود، می‌تواند باعث درد، عفونت و حتی از دست دادن دندان شود.
چه چیزی باعث پوسیدگی دندان می‌شود؟
باکتری ها
دهان ما پر از باکتری است که برخی از این باکتری‌ها مفید هستند، اما برخی از آن‌ها می‌توانند مضر باشند، از جمله آن‌هایی که در پوسیدگی دندان نقش دارند. این باکتری‌ها با غذا ترکیب می‌شوند و لایه‌ای نرم و چسبناک به نام پلاک تشکیل می‌دهند. باکتری‌های موجود در پلاک از قند و نشاسته موجود در خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی که می‌خورید، برای ساخت اسید استفاده می‌کنند. حال این اسیدها، شروع به از بین بردن مواد معدنی روی مینای دندان می‌کنند. با گذشت زمان، پلاک می‌تواند سخت شود و تبدیل به تارتار (جرم دندان) شود. پلاک و جرم دندان علاوه بر آسیب رساندن به دندان‌ها، می‌توانند لثه‌ها را تحریک کرده و باعث بیماری لثه شوند.
مصرف زیاد مواد قندی
دندان‌ها در تمام طول روز، روند طبیعی از دست دادن مواد معدنی و بازیابی مواد معدنی را طی می‌کنند. در واقع، شما با مصرف زیاد مواد قندی یا نشاسته‌ای سبب از دست دادن مواد معدنی مینای دندان می‌شوید، این منجر به پوسیدگی دندان می‌شود. فلوراید یک ماده معدنی طبیعی است که با جایگزینی مواد معدنی به ترمیم مینای دندان کمک می‌کند. فلوراید را می‌توان از خمیر دندان، آب و سایر منابع دریافت کرد.
مراجعه دیر هنگام به دندانپزشک
ظاهر شدن لکه سفید در جایی که مواد معدنی از بین رفته است، از نشانه‌های اولیه پوسیدگی دندان است. اگر شما در این مرحله به دندانپزشک مراجعه کنید، ممکن است بتوانید این مرحله پوسیدگی را متوقف یا معکوس کنید. اگر روند پوسیدگی دندان ادامه یابد، مواد معدنی بیشتری از بین می‌رود که با گذشت زمان، مینای دندان ضعیف شده و از بین می‌رود و یک حفره تشکیل می‌شود. حفره سوراخی در دندان است، این آسیب دائمی بوده و دندانپزشک با پر کردن آن را ترمیم می‌کند.
چه کسانی در معرض خطر پوسیدگی دندان هستند؟
عوامل اصلی خطر پوسیدگی دندان‌عدم مراقبت از دندان‌ها و مصرف بیش از حد غذاها و نوشیدنی‌های شیرین یا نشاسته‌ای است. برخی از عوامل موجب می‌شود افراد بیشتر در معرض خطر پوسیدگی دندان قرار بگیرند، از جمله:
مصرف مکرر میان وعده
هنگامی که به طور پیوسته میان وعده می‌خورید یا نوشیدنی‌های شیرین می‌نوشید، به باکتری‌های دهان سوخت بیشتری می‌دهید تا اسیدهایی تولید کنند که به دندان‌های شما حمله کرده و آن‌ها را فرسوده می‌کند. نوشیدن نوشابه یا سایر نوشیدنی‌های اسیدی در طول روز به ایجاد یک حمام اسیدی مداوم روی دندان‌های شما کمک می‌کند.
خشکی دهان
خشکی دهان به دلیل کمبود بزاق ایجاد می‌شود که با شستن مواد غذایی و پلاک دندان از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند. مواد موجود در بزاق نیز به مقابله با اسید تولید شده توسط باکتری‌ها کمک می‌کند. برخی داروها، برخی شرایط پزشکی و داروهای شیمی درمانی خاص می‌توانند با کاهش تولید بزاق، خطر ابتلا به حفره را افزایش دهند.
ریفلاکس معده
بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) می‌تواند باعث شود اسید معده به دهان جریان یابد (ریفلاکس)، مینای دندان را از بین می‌برد و باعث آسیب قابل توجه دندان شود.
اختلالات اشتها
بی‌اشتهایی و پرخوری عصبی می‌تواند منجر به فرسایش و پوسیدگی دندان شود. اسید معده ناشی از استفراغ‌های مکرر دندان‌ها را شسته و شروع به حل کردن مینای دندان می‌کند. اختلالات خوردن نیز می‌تواند در تولید بزاق مشکل ایجاد کند.
تغذیه نوزاد قبل از خواب
هنگامی که به نوزادان قبل از خواب بطری‌های پر از شیر، شیر خشک، آبمیوه یا سایر مایعات حاوی قند داده می‌شود، این نوشیدنی‌ها ساعت‌ها در هنگام خواب روی دندان‌های آن‌ها باقی می‌مانند و باکتری‌های عامل پوسیدگی را تغذیه می‌کنند.
کهولت سن
با گذشت زمان، دندان‌ها ممکن است فرسوده شوند و لثه‌ها عقب بروند و دندان‌ها را در برابر پوسیدگی ریشه آسیب‌پذیر‌تر کند. همچنین افراد مسن ممکن است از داروهای بیشتری استفاده کنند که جریان بزاق را کاهش می‌دهد و خطر پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد.
دیگر عوامل
از دیگر عوامل می‌توان به مصرف داروهای خاص (داروهای فشار خون، داروهای ضد افسردگی و آنتی بیوتیک ها)، بیماری‌های خاص (دیابت و بیماری‌های خود ایمنی) و روش‌های درمان سرطان (شیمی درمانی و رادیوتراپی) اشاره کرد.
علائم پوسیدگی دندان
در پوسیدگی‌های اولیه دندان، معمولاً علائمی مشاهده نمی‌شود. زمانی که پوسیدگی دندان افزایش می‌یابد، می‌تواند باعث ایجاد موارد زیر شود:
- دندان درد
- سوراخ یا حفره در دندان
- حساسیت دندان به شیرینی، گرمی یا سردی
- لکه‌های سفید یا قهوه‌ای روی سطح دندان
- عفونت و تشکیل آبسه
- تورم و چرک
درمان پوسیدگی دندان
فلوراید
اگر پوسیدگی زودرس دندان دارید، فلوراید تراپی می‌تواند به ترمیم مینای دندان کمک کند.
پر کردن
اگر یک حفره معمولی دارید، دندانپزشک شما بافت پوسیده دندان را برمی دارد و سپس با پر کردن آن با مواد پرکننده، دندان را ترمیم می‌کند.
عصب کشی
اگر عفونت به پالپ (داخل دندان) سرایت کند، ممکن است به عصب کشی نیاز داشته باشید. دندانپزشک شما پالپ پوسیده را برمی دارد و داخل دندان و ریشه را تمیز می‌کند. مرحله پر کردن دندان به صورت موقت است، اما باید برای پر کردن دائمی یا روکش (پوشش روی دندان) دوباره مراجعه کنید.
کشیدن دندان
در شدیدترین موارد، زمانی که آسیب به پالپ قابل رفع نیست، ممکن است دندانپزشک آن را بکشد. شما می‌توانید با استفاده از ایمپلنت به جایگزینی دندان از دست رفته کمک کنید.
جلوگیری از پوسیدگی دندان
برای جلوگیری از پوسیدگی دندان می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- اطمینان از دریافت فلوراید کافی
- مسواک زدن با خمیر دندان حاوی فلوراید
- نوشیدن آب حاوی فلوراید بیشتر
- استفاده از دهانشویه فلوراید
- نخ دندان کشیدن
- محدود کردن غذاهای قندی
- عدم مصرف دخانیات
علت پوسیدگی دندان با وجود مسواک زدن
ممکن است برخی افراد به دندانپزشک مراجعه کنند و از او سوال کنند چرا با وجودی که روزانه ۳ بار مسواک می‌زنند بازهم دندان‌های پوسیده دارند. حقیقت این است که، تعداد دفعات مسواک زدن در طول روز مهم نیست بلکه آنچه اهمیت دارد، طرز صحیح مسواک زدن است. البته این نکته را نباید فراموش کرد، مسواک زدن صحیح در کنار نخ دندان کشیدن مانع پوسیدگی دندان می‌شود. در واقع استفاده از نخ دندان، مکمل و ضروری برای حفظ و سلامت دندان‌ها است.
