پوکی استخوان+ پیشگیری، علائم, درمان آن

پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان یا استئوپروز (Osteoporosis) یکی از مشکلات شایعی است که باعث نازک شدن، ضعیف شدن و به راحتی شکسته شدن استخوان می‌شود. استخوان بافت زنده ای است که دائماً استخوان های قدیمی جذب می شوند و استخوانهای جدید ساخته می شود و جایگزین آنها می شوند. اگر ایجاد استخوان جدید با از دست دادن استخوان قدیمی هماهنگ نشود، پوکی استخوان اتفاق می افتد.

چه کسانی دچار پوکی استخوان میشوند؟

پوکی استخوان مردان و زنان از هر نژاد را درگیر می کند.حتی در مواردی افراد نه چندان مسن را نیز درگیر عوارض خود می‌کند. اما زنان سفیدپوست و آسیایی (به ویژه زنان مسن که یائسه شده اند ) بیشتر در معرض خطر هستند. خانم‌ها بعد از یائسگی به دلیل سطح پایین استروژن (یک هورمون زنانه که به نگه داشتن چگالی استخوان کمک می‌کند.) در ریسک بالاتری برای پوکی استخوان هستند. افراد دارای پوکی استخوان ممکن است به راحتی حتی با زمین خوردن در خانه دچار شکستگی استخوان شوند. شکستگی استخوان مخصوصاً اگر در‌ لگن باشد می‌تواند بسیار جدی بوده و منجر به از دست دادن توانایی راه رفتن شود. به همین دلیل پیشگیری از پوکی استخوان اهمیت بسیار زیادی دارد.

تفاوت پوکی استخوان و استخوان سالم

پیشگیری از پوکی استخوان:

تعدادی از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از پوکی استخوان عبارت‌اند از: رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و خودداری از کشیدن سیگار

۱-رژیم غذایی:

رژیم غذایی مناسب برای سلامت استخوان شامل مقدار کافی پروتئین و کالری در کنار کلسیم و ویتامین دی است که همگی برای کمک به حفظ فرم و چگالی مناسب استخوان لازمند.

۲-مصرف کلسیم:

دوز پیشنهادی مصرف کلسیم در خانم‌های قبل از یائسگی و آقایان، ۱۰۰۰ میلی گرم در روز است که از طریق غذا و مکمل‌های کلسیم می‌تواند تأمین شود.

منابع غذایی حاوی کلسیم

منبع غذایی اصلی کلسیم لبنیات مانند شیر، پنیر، ماست و سبزیجات سبز مانند بروکلی  و کلم پیچ است. یک روش کلی و کم دقت برای تخمین کلسیم‌ مصرفی ضرب کردن تعداد واحدها در ۳۰۰ میلی گرم‌ است. برای مثال یک لیوان شیر (۲۴۰ میلی لیتر)، یک کاسه ماست (۲۲۴ گرم) یا به اندازه‌ی یک قوطی کبریت پنیر (۲۸ گرم) حدود ۳۰۰ میلی گرم کلسیم‌ دارند.

اگر از طریق رژیم غذایی به میزان کافی کلسیم دریافت نمی‌کنید می‌توانید مکمل کلسیم (کلسیم کربنات یا کلسیم سیترات) مصرف کنید. مکمل‌های کلسیم معمولاً به خانم‌های بعد از سن یائسگی توصیه می‌شود. در هر بار مصرف مکمل کلسیم ۵۰۰ میلی گرم از آن جذب می‌شود، پس اگر نیاز به مصرف بیش از ۵۰۰ میلی گرم کلسیم از طریق مکمل دارید، آن را در در وعده‌ای جدا مثلاً صبح و شب مصرف کنید.

۳-مصرف ویتامین دی:

توصیه می‌شود آقایان بعد از ۷۰ سالگی و خانم‌ها بعد از یائسگی روزانه ۸۰۰ واحد ویتامین دی در روز مصرف کنند‌. این مقدار، از دست رفتن استخوان و نرخ شکستگی را در کسانی که مقدار کافی کلسیم مصرف می‌کنند کاهش می‌دهد. در افراد دیگر معمولاً مصرف روزانه ۶۰۰ واحد ویتامین دی توصیه می‌شود.

۴-ورزش:

ورزش

ورزش با افزایش چگالی استخوان می‌تواند ریسک شکستگی استخوان را کاهش دهد. علاوه بر این ورزش باعث قوی‌تر شدن عضلات، بهبود تعادل و کاهش احتمال زمین خوردن (که خود باعث شکستی و آسیب می‌شود) نیز می‌شود. حداقل  سه بار در هفته و هر بار ۳۰ دقیقه ورزش کردن توصیه می‌شود.

علل پوکی استخوان چیست؟

در داخل استخوان های شما دو نوع سلول استخوانی وجود دارد یکی سلول های ” استئوبلاست” که استخوان سازی می کنند و استخوان های جدید می سازند و دیگری سلولهای استئوکلاست که استخوان های قدیمی را برمیدارند. یعنی در هر لحظه استخوان جدید ساخته می شود و استخوان قدیمی برداشته می شود. هنگامی که جوان هستید، در بدن تجزیه استخوان قدیمی و ساخته شدن استخوان جدید سریعتر ایجاد می شود و میزان برداشته و ساخته شدن استخوان مساوی است. بعد از اوایل دهه 20 این روند کند می شود و بیشتر افراد در سن 30 سالگی به اوج توده استخوانی می رسند. با افزایش سن، توده استخوانی با سرعت بیشتری از آنچه ایجاد شده از بین می رود. یعنی استخوان کمتری ساخته می شود و استخوان بیشتری برداشته می‌شود.
احتمال ابتلا به پوکی استخوان تا حدود زیادی به میزان توده استخوانی شما در جوانی بستگی دارد. میزان توده استخوانی تا حدودی به ارث بستگی دارد و همچنین در اقوام مختلف، متفاوت است. هرچه میزان توده استخوان بیشتر باشد، یعنی استخوان شما در بانک استخوانی شما بیشتر است و با افزایش سن احتمال پوکی استخوان کمتر می شود.

پوکی استخوان

عوامل پوکی استخوان

برخی از عوامل خطر پوکی استخوان از کنترل شما خارج هستند ، از جمله:

۱- جنسیت :

زنان بیش از مردان به پوکی استخوان مبتلا می شوند.

۲- سن : 

هرچه سن شما بالاتر می رود، خطر پوکی استخوان بیشتر می شود.

۳- رنگ پوست :

نژاد اگر سفید پوست یا از نژاد آسیایی باشید در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارید.

۴- سابقه خانوادگی : 

داشتن پدر یا مادر یا خواهر یا برادر مبتلا به پوکی استخوان، شما را در معرض خطر بیشتری قرار می دهد ، به خصوص اگر مادر یا پدر شما از ناحیه ران دچار شکستگی شود.

۵- اندازه بدن :

مردان و زنانی که اندام چثه کوچکی دارند، بیشتر در معرض خطر هستند زیرا ممکن است با افزایش سن، توده استخوانی کمتری داشته باشند.

سطح هورمون

پوکی استخوان بیشتر در افرادی دیده می شود که هورمون های خاصی در بدنشان زیاد یا خیلی کم باشد. مثالها عبارتند از:

۱- مشکلات تیروئید :

افزایش هورمون تیروئید بیش از حد می تواند باعث از دست دادن استخوان شود. اگر تیروئید بیش از حد فعال باشد یا اگر بیش از حد داروی هورمون تیروئید برای درمان تیروئید کم کار مصرف کنید، این اتفاق می افتد.

۲- هورمون های جنسی :

 کاهش سطح هورمون های جنسی باعث ضعیف شدن استخوان می شود که مهمترین آنها استروژن است. کاهش سطح استروژن در زنان در دوران یائسگی یکی از قوی ترین عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان است.

۳- کاهش تستوسترون در مردان و استروژن در زنان :

مردان با افزایش سن به تدریج سطح تستوسترون را کاهش می دهند. درمان های سرطان پروستات که باعث کاهش سطح تستوسترون در مردان می شوند و درمان های سرطان پستان که میزان استروژن را در زنان کاهش می دهد، احتمالاً باعث تسریع در تحلیل رفتن استخوان می شود.

عوامل رژیم غذایی

پوکی استخوان بیشتر در افرادی رخ می دهد که:

۱- مصرف کم کلسیم دارند :

کمبود کلسیم در طول زندگی در پیشرفت پوکی استخوان نقش دارد. مصرف کم کلسیم منجر به کاهش تراکم استخوان، از بین رفتن زودهنگام استخوان و افزایش خطر شکستگی می شود.

۲- اختلالات اشتها :

محدودیت شدید در مصرف غذا و کمبود وزن باعث ضعیف شدن استخوان در مردان و زنان می شود.

۳- جراحی دستگاه گوارش :

جراحی برای کاهش اندازه معده یا برداشتن بخشی از روده، میزان سطح موجود برای جذب مواد مغذی از جمله کلسیم را محدود می کند. این جراحی ها شامل مواردی است که به شما در کاهش وزن و سایر اختلالات دستگاه گوارش کمک می کند.

۴- استروئیدها و سایر داروها :

استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئید خوراکی یا تزریقی، مانند پردنیزون و کورتیزون، در روند بازسازی استخوان تداخل ایجاد می کند. پوکی استخوان همچنین با داروهایی که در درمان، تشنج، ریفلاکس معده، سرطان و همچنین داروهایی که برای جلوگیری از رد شدن پیوند کلیه و کبد داده میشود، می توانند باعث ایجاد پوکی استخوان بشوند.

علائم پوکی استخوان :

پوکی استخوان تا زمانی که منجر به شکستگی استخوان شود هیچ علامتی ندارد. اما هنگامی که استخوان ها توسط پوکی استخوان ضعیف شدند ، ممکن است علائم و نشانه هایی داشته باشید که شامل موارد زیر است:کمر درد، ناشی از شکستگی یا کم شدن ارتفاع مهره یا collapse مهره می شود. کوتاه شدن قد با گذشت زمان خمیده شدن قامت استخوانی که خیلی راحتتر از حد انتظار می شکند. اما پزشک با انجام تست DXA می‌تواند متوجه پوکی استخوان شود. توصیه می‌شود خانم‌های بالای ۶۵ سال با نظر پزشک این تست را انجام دهند.

عوارض پوکی استخوان چیست:

شکستگی استخوان ، به ویژه در ستون فقرات یا مفصل ران ، جدی ترین عوارض پوکی استخوان است. شکستگی لگن اغلب ناشی از زمین خوردن است و می تواند منجر به ناتوانی و حتی افزایش خطر مرگ در اولین سال پس از آسیب شود. در بعضی موارد ، حتی اگر زمین نخورده باشید ، شکستگی ستون فقرات نیز ممکن است رخ دهد. استخوان هایی که ستون فقرات (مهره ها) شما را تشکیل می دهند می توانند تا حدی ضعیف شوند که مچاله شوند collapse ، که می تواند منجر به کمر درد ، از کوتاه شدن قد و حالت خمیده به جلو شود.

درمان پوکی استخوان 

ساختار استخوان

داروهایی مانند قرص استئوفوس هستند که می‌توانند باعث کاهش احتمال شکستگی استخوان شوند. در صورت تجویز پزشک می‌توانید این داروها را نیز مصرف کنید.

برای استحکام استخوان های خود میتوانید با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید  از محصولاتی مانند:

استئوکینون , سوپراکل ، استئوکر , کلمگزینک استفاده کنید.