غده تیروئید
در گردن غده‌ای به نام غده‌ی تیروئید وجود دارد که هورمون‌های تیروئیدی را ترشح می‌کند. این هورمون‌ها نحوه‌ی استفاده و ذخیره کردن انرژی دربدن (متابولیسم) را کنترل می‌کنند. کم کاری تیروئید یا هایپوتیروئیدیسم به شرایطی گفته می‌شود که غده تیروئید به مقدار کافی هورمون‌های مهم و ضروری خود را تولید و ترشح نکند. همراه جوردارو باشید تا ضمن معرفی مهمترین علائم کم کاری تیروئید و روش های درمان آن به معرفی رژیم غذای مناسب برای کنترل این بیماری بپردازیم.
چرا تیروئید کم‌کار می‌شود؟
در ۹۵ درصد موارد کم‌کاری تیروئید به دلیل مشکل خاصی در خود تیروئید است که به آن هایپرتیروئیدی اولیه می‌گویند. کمبود ید، بیماری هاشیموتو و بعضی از داروها و بیماری‌های دیگر هم می‌توانند باعث ایجاد کم‌کاری تیروئید اولیه شود. برای مثال بعد از درمان پرکاری تیروئید. در بعضی از موارد کم‌کاری تیروئید به دلیل کاهش هورمون تحریک کننده‌ی تیروئید که از هیپوفیز ترشح می‌شود ایجاد می‌گردد، که به آن هایپوتیروئیدی ثانویه می‌گویند.
در این مقاله می‌خوانید: روش های درمان کم کاری تیروئید و معرفی غذاهای مناسب تیروئید کم کار
علائم کم‌کاری تیروئید چیست؟
بعضی افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید هیچ علامتی ندارند اما بیشتر احساس خستگی می‌کنند. سایر علائم کم‌کاری تیروئید شامل موارد زیر می‌شود:
- کاهش انرژی
- خشکی یا ضخیم شدن پوست
- نازک شدن مو
- شکننده شدن ناخن‌ها
- تورم خفیف در اطراف چشم
- کاهش سرعت ضربان قلب
- یبوست
- افزایش وزن
خطرات کم‌کاری تیروئید
اگر کم‌کاری تیروئید درمان نشود، می‌تواند باعث ضعیف شدن قلب شود. ضعیف شدن قلب باعث خستگی و نفس کم آوردن در هنگام فعالیت و تورم قوزک پا می‌شود. علاوه‌براین، عدم درمان کم‌کاری تیروئید باعث افزایش فشار خون و افزایش کلسترول می‌شود که هر دو، خطر مشکلات قلبی را بالا می‌برد.
کم‌کاری تیروئید در زنان می‌تواند باعث به هم خوردن سیکل‌های ماهانه شود. همچنین می‌تواند باردار شدن را مشکل سازد و در زنانی که باردار می‌شوند احتمال سقط را افزایش می‌دهد.
آیا آزمایشی برای تشخیص کم‌کاری تیروئید وجود دارد؟
بله، پزشک شما با استفاده از یک آزمایش خون متوجه کم‌کاری تیروئید می‌شود. معمول‌ترین تست‌های تشخیص، تست tsh و t4 هستند.
روش های درمان کم‌کاری تیروئید
کم‌کاری تیروئید با مصرف روزانه‌ی قرص‌های حاوی هورمون تیروئید ساختگی درمان می‌شود. معمولاً قرص خوراکی لووتیروکسین تجویز می‌شود. لووتیروکسین در بدن به فرم فعال خود تبدیل می‌شود و در متابولیسم، رشد، تحریک ساخت پروتئین و افزایش متابولیسم پایه‌ی بدن نقش دارد. این دارو باید روزانه و با معده‌ی خالی، یک ساعت قبل از غذا یا دو ساعت بعد از غذا مصرف شود. داروهای حاوی کلسیم، منیزیم و غذاهای حاوی فیبر زیاد در زمان دیگری مصرف شود.
بعد از مصرف قرص‌ها برای حدود ۶ هفته، پزشک خون شما را آزمایش می‌کند تا مطمئن شود هورمون‌های تیروئیدی در بدن شما به سطح مناسبی رسیده‌اند. ممکن است پزشک با توجه به نتیجه‌ی آزمایش دوز دارو را تنظیم کند. قرص‌های هورمون تیروئیدی ایرانی و خارجی (euthyrox) در دوزهای مختلف وجود دارند که همه‌ی برندهای آن به خوبی پاسخ می‌دهند. در صورت نیاز به تغییر برند دارو حتماً پزشک خود را مطلع سازید، زیرا می‌تواند باعث پایین یا بالا رفتن سطح دارو در بدن شود.
توجه: هیچ‌گاه دوز دارو را بدون تجویز پزشک تغییر ندهید. مصرف بیش از حد این دارو می‌تواند باعث ایجاد مشکلات ریتم قلب و حتی آسیب به استخوان‌های شما شود.
در صورت قصد بارداری، می‌توانید اقدام به بارداری کنید اما شاید پزشک شما بخواهد بعد از بارداری دوز هورمون تیروئیدی را تغییر دهد، زیرا در زمان بارداری هورمون تیروئیدی بیشتری احتیاج دارید. همچنین پزشک سطح هورمون تیروئیدی در بدن شما را ۴ هفته بعد از تغییر دوز و حداقل یک بار در هر سه ماه بارداری اندازه‌گیری خواهد کرد.
کم کاری تیروئید در کودکان
یکی از شایع‌ترین مشکلات تیروئید در کودکان می‌باشد که معمولاً به دلیل یک بیماری خود ایمنی (هاشیماتو) ایجاد می‌شود. بسیاری از کودکان مبتلا به کم‌کاری تیروئید علائمی ندارند. علائم بیماری شامل کاهش سرعت رشد قد، کوتاهی قد و کاهش عملکرد کودکان در مدرسه می‌باشد. همچنین در نوجوانان می‌تواند باعث تأخیر در بلوغ شود. افراد دارای این علائم باید آزمایش خون دهند و در صورت اثبات کم‌کاری تیروئید با تجویز پزشک داروهای مناسب را دریافت کنند.
مطلب پیشنهادی: بهترین روش های درمان گلو درد کدامند؟
غذاهای مفید برای کم کاری تیروئید
هیچ غذایی کم‌کاری تیروئید را درمان نمی‌کند. اگر چه ترکیبی از غذاهای مناسب به همراه دارو درمانی می‌تواند باعث کاهش علائم و بازگشت عملکرد غده تیروئید شود.
کدام مواد غذایی برای کم کاری تیروئید مفید هستند؟
- ید یکی از عناصر ضروری برای ساخت هورمون‌های تیروئیدی است. البته کمبود ید در افرادی که از نمک‌های حاوی ید استفاده می‌کنند، بسیار کمتر دیده می‌شود. در صورتی‌که کمبود ید داشته باشید، می‌توانید در غذاهای خود از نمک‌های یددار استفاده کنید و غذاهای حاوی ید مثل ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات مصرف کنید. نیازی به مصرف مکمل‌های حاوی ید نیست زیرا مصرف بیش از حد آن هم می‌تواند به غده‌ی تیروئید آسیب برساند.
- سلنیوم می‌تواند هورمون‌های تیروئیدی را فعال کند تا مورد استفاده‌ی بدن قرار بگیرند. این ماده دارای خواص آنتی اکسیدانی نیز است. غذاهای حاوی سلنیوم شامل تن ماهی، تخم مرغ و حبوبات می‌شود.
- روی هم مانند سلنیوم می‌تواند باعث فعال شدن هورمون‌های تیروئیدی و همچنین باعث تنظیم مقدار tsh شود. گوشت و مرغ حاوی مقدار زیادی روی هستند.
اگرچه ید، سلنیوم و روی برای کم‌کاری تیروئید مفید هستند، بهتر است مکمل‌های حاوی این مواد را بدون نظر پزشک مصرف نکنید.
کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث کمبود ویتامین b12 در بدن شود. مصرف ویتامین b12 باعث کاهش خستگی می‌شود. شیر، تخم مرغ و حبوبات حاوی ویتامین b12 هستند.
چه غذاهایی در کم کاری تیروئید مضر هستند؟
- خوشبختانه لازم نیست از غذاهای زیادی پرهیز کنید. بهتر است غذاهای حاوی سویا، انواع کلم، شلغم، اسفناج و بادام زمینی را کمتر مصرف کنید، یا قبل از مصرف آن‌ها را بپزید.
- از آنجایی که متابولیسم بدن در کم‌کاری تیروئید کاهش می‌یابد بهتر است است غذاهای پرکالری مثل شیرینی کمتری مصرف کنید، زیرا ممکن است به راحتی افزایش وزن پیدا کنید.
- برای کاهش یبوست در کم‌کاری تیروئید، در طول روز به مقدار کافی مایعات بنوشید و میزان فیبر رژیم غذایی خود را افزایش دهید.
درمان گیاهی کم کاری تیروئید
شاید شنیده باشید گیاهانی مانند زعفران، بادرنجبویه و …. برای درمان کم‌کاری تیروئید مفید هستند. اما تاکنون هیچ داروی گیاهی برای درمان کم‌کاری تیروئید شناخته نشده است. برای تغذیه‌ی سالم، حتی اگر شنیده‌اید یک ماده‌ی غذایی برای کم کاری تیروئید مفید است، هیچ‌گاه آن را بیش از حد مصرف نکنید.
قرص لووتیروکسین برای لاغری
یکی از عوارضی که کم‌کاری تیروئید به دنبال دارد افزایش وزن است. از این رو ممکن است افراد دچار کم‌کاری تیروئید بعد از مصرف قرص لووتیروکسین مقداری کاهش وزن پیدا کنند. البته به این نکته توجه کنید که اگرچه کم‌کاری تیروئید با افزایش وزن در ارتباط است، اما درمان‌های تیروئیدی باعث کاهش وزن چشمگیری نمی‌شود. استفاده از لووتیروکسین برای کاهش وزن در افراد با عملکرد تیروئید نرمال به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. مصرف لووتیروکسین در دوزهای بالا یا همراه بعضی دیگر از داروهای لاغری می‌تواند عوارض بسیار خطرناک و حتی مرگباری داشته باشد. همچنین مصرف لووتیروکسین بیش از میزان مورد نیاز بدن، باعث ایجاد عوارض زیادی شامل مشکلات قلبی و پوکی استخوان و افزایش خطر شکستگی استخوان می‌شود. اگرچه عوارض قلبی و استخوانی به تدریج ایجاد می‌شوند، عوارضی هم هستند که با شروع مصرف می‌تواند رخ دهد. شامل بی قراری و اضطراب، لرزش، افزایش تعریق، عدم تحمل گرما، به هم خوردن سیکل ماهیانه و اسهال. یکی از مشکلات جدی مصرف طولانی مدت این هورمون‌ها این است که غده تیروئید عملکرد طبیعی خود را از دست می‌دهد. با مصرف لووتیروکسین ممکن است مقداری وزن کم کنید اما با قطع مصرف در نهایت وزن بدن افزایش می‌یابد.
