تعریف اسهال
به دفع مدفوع آبکی سه بار یا بیشتر در روز اسهال گفته می‌شود. بیشتر موارد اسهال بعد از چند روز بدون درمان بهبود پیدا می‌کند اما مهم است بدانیم چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم.
اسهال می‌تواند حاد یا مزمن باشد
- اسهال حاد می‌تواند به دنبال عفونت و یا دلایل دیگر ایجاد شود. دلیل اسهال در بیشتر مواقع تشخیص داده نمی‌شود. اسهال ایجاد شده به وسیله‌ی عفونت معمولاً به دنبال خوردن آب یا غذای آلوده ایجاد می‌شود. علائم و نشانه‌های عفونت معمولاً بعد از ۱۲ ساعت تا ۴ روز بعد از تماس ایجاد می‌شود و در سه تا هفت روز بعد بهبود می‌یابد. سایر علل دیگر اسهال عبارتند از: عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها یا سایر داروها، حساسیت غذایی، بیماری‌های گوارشی مثل بیماری التهابی روده (IBD)
- به اسهالی که بیشتر از یک ماه طول کشیده باشد، اسهال مزمن می گویند. دلایل زیادی برای اسهال مزمن وجود دارد. از معمول‌ترین آن‌ها سندروم روده تحریک پذیر (IBS)، بیماری التهابی روده (IBD)، عفونت مزمن و پرکاری تیروئید می‌باشد.
در صورت وجود اسهالی که بیش از ۳ تا ۴ هفته طول کشیده است، به پزشک مراجعه کنید. به پزشک راجع به زمان شروع اسهال، تغییرات اخیر در داروهای مصرفی خود و یا هرگونه سفر به مناطق دیگر اطلاع دهید. درمان اسهال مزمن به علت اسهال بستگی دارد. در بعضی از موارد درمان به سادگی حذف یکی از غذاها یا داروهای مصرفی فرد است و در بعضی از موارد نیز ممکن است درمان‌های طولانی مدت نیاز باشد.
علائم:
اسهال می‌تواند همراه با تب دمای بالای ۳۸ درجه، درد شکمی و کرامپ‌های شکمی باشد.
درد شکمی از نشانه های اسهال است
درمان خانگی اسهال
۱-مصرف مایعات کافی:
اگر دچار اسهال خفیف و متوسط باشید معمولاً می‌توانید با مصرف مایعات کافی در خانه درمان شوید. مایعات باید حاوی آب، نمک و شکر باشد. بهترین درمان خط اول ORS می‌باشد که ترکیب مناسبی از گلوکز، سدیم و پتاسیم است. مصرف آب میوه و سوپ و غذاهای آبکی نیز می‌تواند مفید باشد.
یکی از راه‌های فهمیدن میزان آب بدن توجه به دفعات دفع ادرار و رنگ ادرار است. کاهش دفعات ادرار و ادرار زرد تیره نشان‌دهنده‌ی کم آبی بدن است؛ که در این صورت باید مایعات بیشتری مصرف کنید. در حالت نرمال ادرار باید بی رنگ تا زرد روشن باشد و هر سه تا پنج ساعت یک بار باید رفع ادرار داشته باشید.
اگر بدن شما دچار کم آبی شده و نمی‌توانید مایعات خوراکی مصرف کنید با نظر پزشک می‌توانید از طریق وریدی مایعات لازم را دریافت کنید.
۲-غذاهای مناسب در زمان اسهال:
غذای مخصوصی برای زمان اسهال وجود ندارد اما تغذیه مناسب در این دوران بسیار مهم است. برنج سیب زمینی و جو دوسر پخته شده با نمک توصیه می‌شود. آناناس، سوپ و سبزیجات آب‌پز نیز مفید هستند.
داروهای ضد اسهال
در صورتی که تب نداشته باشید و اسهال خونی نباشد می‌توانید از داروهای ضد اسهال نیز استفاده کنید. این داروها اسهال را درمان نمی‌کند و فقط حرکات روده را کاهش می‌دهد.
لوپرامید: دارای قرص‌های ۲ میلی گرم است. در ابتدا دو قرص با هم از دارو خورده می‌شود و سپس بعد از هر بار دفع مدفوع آبکی، یک عدد مصرف می‌شود. بیشتر از ۸ عدد از قرص در روز نباید مصرف شود و مصرف بیش از حد توصیه شده‌ی آن می‌تواند باعث مشکلات قلبی شدیدی شود.
دیفنوکسیلات: یکی از داروهای اسهال است که در صورت تجویز پزشک مصرف می‌شود. اثربخشی دیفنوکسیلات مشابه لوپرامید است اما عوارض جانبی متفاوتی دارد.
آنتی‌بیوتیک‌ها: در بیشتر موارد اسهال حاد نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک نیست و حتی ممکن است آنتی‌بیوتیک‌ها اسهال را شدیدتر کنند. آنتی‌بیوتیک‌ها در شرایط خاصی توسط پزشک تجویز می‌شوند و تصمیم مصرف آنتی‌بیوتیک بعد از در نظر گرفتن عوارض و فواید احتمالی گرفته می‌شود.
اسهال مسافرتی
اگر اسهال شما شدید نیست ودر طول ۴۸ ساعت شروع به بهبودی پیدا کرد نیازی به مراجعه‌ی پزشک نیست. (درمان خانگی اسهال را مشاهده کنید.)
با این وجود اگر یک یا چند مورد از علائم و نشانه‌های زیر را دارید با به پزشک مراجعه کنید.
_اسهال شدید با علائم کم آبی بدن شامل خستگی، دهان خشک، عطش، کرامپ عضلانی، ادرار تیره، کاهش دفعات دفع ادرار و گیجی. علائم جدی‌تر شامل درد شکمی، درد قفسه سینه و کاهش هوشیاری
_اسهال تیره رنگ یا خونی یا همراه با موکوز
_تب بالای ۳۸.۵ درجه
_دفع مدفوع ۶ بار یا بیشتردر طول ۲۴ ساعت یا عدم بهبود اسهال بعد از ۴۸ ساعت
_درد شکمی شدید یا دفع مدفوع همراه درد
_باقی ماندن اسهال بعد از درمان آنتی بیوتیکی
_سن بالای ۶۹ سال، سیستم ایمنی ضعیف
اسهال در کودکان
تعداد دفعات دفع مدفوع در کودک به سن کودک شما بستگی دارد:
بیشتر نوزادان در در هفته‌ی اول زندگی در روز ۴ بار یا بیشتر دفع انجام می‌دهند که آبکی است. برای بعضی از نوزادان حتی تا ۱۰ بار در روز هم طبیعی است.
در سه ماهه‌ی اول بعضی از نوزادان در روز ۲ بار یا بیشتر و بعضی نیز فقط یک بار در روز دفع دارند.
در دو سالگی بیشتر کودکان حداقل یک بار در روز دفع دارند که نرم یا آبکی است.
هر کودکی متفاوت است. بعضی از کودکان بعد از هر وعده‌ی غذایی و بعضی نیز فقط یک بار در روز دفع دارند.
از کجا بفهمم کودک من اسهال دارد؟
اسهال در کودکان
بستگی به حالت طبیعی کوک شما دارد. اگر مدفوع کودک شما آبکی‌تر از حالت نرمال است یا به دفعات بیشتری اتفاق می افتد اسهال دارد.
علت بیشتر اسهال‌های حاد در کودکان، ویروسی یا از عوارض مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها است.
غذاهای مناسب چیست؟ کودک شما می‌تواند غذاهای همیشگی خود را مصرف کند. غذاهای مناسب شامل ماست، شیر، برنج و سیب زمینی پخته شده
چه غداهایی نباید بخورد؟ غذاهای پرچرب یا نوشیدنی‌های پر شکر می‌توانند اسهال را بدتر کنند.
برای درمان چه کاری انجام دهم؟ مهم‌ترین کار، درمان حمایتی برای جبران آب و مواد از دست رفته‌ی بدن است.
مطمئن شوید کودک شما به میزان کافی مایعات مصرف می‌کند. از مصرف داروهای ضد اسهال بدون تجویز پزشک خودداری کنید. این داروها معمولاً برای کودکان مناسب نیستند.
چه زمانی باید کودک خود را نزد پزشک ببرم؟ در صورت وجود یکی از موارد زیر حتماً به پزشک مراجعه کنید:
- وجود خون در اسهال
- درد شکم
- رفتار غیرعادی
- کاهش انرژی کودک
- سن کمتر از ۱۲ ماه
- کم آب شدن بدن که با علامت‌های خشکی دهان، عطش، گریه‌ی بدون اشک، عدم ادرار برای بیشتر از ۴-۶ ساعت خود را نشان می‌دهد.
- غذا نخوردن برای بیش از چند ساعت
اسهال در بارداری
مدیریت اسهال در افراد باردار شامل درمان حمایتی برای جبران مواد و مایعات از دست رفته‌ی بدن است.
در مطالعات حیوانی عوارض جانبی خاصی از مصرف لوپرامید در طول بارداری مشاهده نشده است. اما اطلاعات زیادی از بی‌خطر بودن لوپرامید در زنان باردار وجود ندارد. در صورتی‌که اسهال شدید باشد لوپرامید با تجویز پزشک می‌تواند مصرف شود.
به ندرت به درمان آنتی‌بیوتیکی نیاز است زیرا بیماری معمولاً منشاء ویروسی دارد و خود محدود شونده است.
اسهال خونی 
در صورت مشاهده‌ی خون در مدفوع یا مدفوع تیره رنگ، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
نوع درمان بستگی به علت وجود خون در مدفوع دارد. اسهال خونی می‌تواند ناشی از عفونت باکتریایی یا انگلی، بیماری التهابی روده(IBD) یا مشکلات دیگر باشد.
درمان گیاهی اسهال
مصرف گیاهانی مانند مرزه، پونه، اسفرزه، دارچین، بومادران، زنجبیل، خاکشیر، ریحان و … ممکن است در درمان اسهال کمک کننده باشد. به این نکته توجه داشته باشید که بر خلاف تصور عموم، داروهای گیاهی نیز عوارض خود را دارند و این گیاهان ممکن است با داروهای ضد انعقاد، ضد فشار خون و … تداخل داشته باشند. ضمناً اطلاعاتی راجع به بی‌خطر بودن مصرف این گیاهان به عنوان دارو در دوران بارداری وجود ندارد.
